Toto Mangudadatu: Trying to rule land of Ampatuans
Almost a year ago, 57 people were massacred as they were on their way to file the candidacy of Esmael âToto" Mangudadatu, a member of the powerful Mangudadatu clan of Sultan Kudarat who dared to challenge the Ampatuan family for the gubernatorial post of Maguindanao. A year later, Mangudadatu is now a non-Ampatuan governor in a province still dominated by the clan accused of killing his family members and supporters. Indeed, Mangudadatu has his work cut out for him. Not only must he uplift one of the Philippinesâ poorest provinces, but he must stay alive while doing so. He says Ampatuans and their followers are still all around him. "Napakadami pa diyan -- 'yung apo, 'yung pamangkin na nahalal din bilang isang alkalde. At 'yung kanilang mga direct relatives na naghahawak ng baril. More than 600 armed men nandiyan pa rin po. Kaya ako ay nananawagan din na sana paigtingin ang seguridad. At kung totoong ginagawa ito, hahanapin na po sila. Kasi nandiyan lang din âyan sa lugar na âyan." said Mangudadatu. (There are so many Ampatuans still in power-- the grandchildren and newphews that were elected to office. And also direct relatives that are part of the private armies. There are still more than 600 armed men. That's why I'm calling for tighter security. If they're breaking the law, apprehend them. They're in Maguindanao.) Last October 16, Mangudadatu sat down for a rare one-on-one interview with GMA News and Public Affairs reporter Rhea Santos, who is also a co-host of the GMA Public Affairs program Reporterâs Notebook. During the interview, Mangudadatu talked about a range of topics, including his plans to investigate the Ampatuanâs allegedly stolen wealth, allegations that he set up the massacre for his own political advancement, his past as a former ally and adviser to the Ampatuan family, and even rumors about his love life. Though parts of this interviewed aired on Reporterâs last October 19, 2010, GMANews.TV has now made the full 30-minute interview available to the public. The episode was segment produced by Eleazar del Rosario and researched by Athena Imperial. The transcript and the video are below. Rhea Santos: Gov, kumusta na ho ang Maguindanao? Gov. Esmael âToto" Mangudadatu: Ok lang po. Ang Maguindanao ngayon, nagre-recover, ano? At medyo peaceful na rin kami except âyung mga glitches na mga nangyayari, and itong recently lang may nangyari. RS: Which is? EM: (May) na-gang rape, ano. Medyo masalimuot âyun. RS: Isa ho ang Maguindanao sa itinuturing na-- actually, ikatlo sa itinuturing na pinakamahirap na probinsiya sa Pilipinas. Paano niyo ho tinutugunan itong problemang ito? EM: âYan ang gusto naming matalakay din-- kung paano kami maalis doon sa isa sa pinakamahirap na probinsiya sa buong Pilipinas. Ang ginagawa po namin ngayon, (ang) mga proyekto namin, kung paano namin ma-alleviate iâyung poverty. Nasa poverty line kasi kami. So, ang ginagawa po naming, unang-una, nagdi-disperse kami ng free planting materials. Nasa amin âyung oil palm industry. âYung processing plant at itong rubber seedlings ibinibigay po namin âyan palibre sa mga tao. And of course, âyung livelihood nila--tini-train din namin sila kung paano sila maging capable in handling their businesses. RS: Gov, mahirap daw ang Maguindanao, pero mapera ang mga pulitiko? EM: Alam mo, sila ang maperaââyung mga kalaban ko. RS: Paano niyo babaguhin itong imahe ng Maguindanao, lalo naât negatibo ho sa ilan nating kababayan? EM: Alam mo, doon sa support and cooperation of the people, hindi po imposible. At saka, ako, totoong pulitiko. Serbisyo lang ang aking pinapatupad, at kung kailangan nga, gusto kong umengganiyo ng mga investors tulad ng ginawa ko noong alakalde pa ako. Sa buong Maguindanao, sa amin lang po ang mayroong napakaraming multi-national investors. RS: Ano ho ba tingin niyo ang balakid sa pag-unlad ng Maguindanao? Anong naging problema? EM: Dahil sa politics. âYung mga politicians hindi naging totoo sa kanilang serbisyong totoo. RS: For a very long time? EM: Yeah, for a very long time. RS: So, sinasabi niyo, ngayong nakaupo na kayo, magiging iba ang Maguindanao? EM: Magiging iba kasi medyo istrikto ako. Talking of governance, istrikto ako. RS: But youâve been in politics for a very long time. EM: Yeah. RS: Ibig ninyong sabihin, wala kayong boses noong mga panahong yun? EM: Noong mga panahon na âyun, talagang hawak kami ng mga kuko ng agila. Napakahigpit. Kung magsasalita kami, papatayin ka. Kumbaga lulumpuhin ka. Tatanggalin ka sa politics. RS: So kung mababa ho ang posisyon niyo balewala talaga? EM: Balewala talaga, wala kang boses pero nagkaroon lang ako ng lakas ng loob noong aking makita ang ginagawa nilam sobra sobra na âyung pagkakamkam, pagsasamsam ng pera ng bayan. RS: At ito ho âyung naging mitsa ng Maguindanao massacre? EM: Ito âyung naging mitsa. RS: Kumusta na ho kayo, isang taon matapos ho maganap itong malagim na Maguindanao massacre? EM: Mahirap pong maka-recover. Lalong-lalo na âyung mahal mo sa buhay nawala at âyung mga kapatid ko, relatives ko. Lahat ng media doon, mga journalist doon, kaibigan ko po âyun. May kumpare ako doon. Tapos âyung aking dalawang abogado--âyung isa doon, classmate ko noong nag-aaral pa sa law. RS: Gov, sa tingin niyo ho ba, makakakita kayo ng puwang sa puso niyo para patawarin itong mga Ampatuan? EM: Mahirap pong magpatawad sa ganyang karumal-dumal na krimen. Napakadilim na ginawa sa buong mundo. RS: Ano hong nararamdaman niyo isang taon matapos ho? May galit pa ho ba? Naka-move on na kayo? EM: Ang galit nandiyan lagi. Galit ko sa mga culprits, ano ? Bakit nila ginawa âyun sa aking asawa? Sa aking mga kaibigan? (Sa aking mga) mahal sa buhay na wala man lang kalaban-laban? Wala silang gagawing masama kundi magpa-file lang ng aking candidacy. Sa move on naman, ito -- pinipilit ko po na maging mapanatag at maganda ang takbo ng aming pang gobiyerno. RS: Gaano ho ba kalalim ang away ng mga Ampatuan at Mangudadatu? EM: We are allies before. Ngayon, noong aking makita at akin na mismong nasisilayan ang mga ginagawa nila--âyung pag-patay ng mga tao, pag-massacre ng mga tao--akoây nagsalita sa kanila. Sabi ko, âKapag hindi niyo hininto âyan, akoây titiwalag sa inyo." Akoây isa sa matalik nilang kaibigan. At noong nangangampaniya itong si Zaldy Ampatuan, ako mismo halos nag-aadvise sa kaniya na, âGanito ang sabihin mo sa camera. Ganito ang sabihin mo sa media." Kung baga, nag-silbing adviser din nila sa magandang pamamaraan. RS: Ibig-sabihin, kung matagal niyo nang nasasksihan ito, ilang taon din ho kayong nanahimik? Why did you choose to keep silent about it? EM: Matagal din. Dahil lahat ng mag-aano, papatayin pagka nagsalita. At akoây naglakas ng loob na sabihin ko na lang lahat, at gagawin kong sumalungat sa kanila. RS: Ano ho âyung punto na talagang, ito na? EM: Noong may pumunta sa akin na kanilang biktima, na isa sa chini-chainsaw nila, at itong binaril nila. Nandito sa akin ngayon. RS: Ano âyun, chin-chainsaw? EM: Chini-chainsaw âyung mga kasamahan niya, at siya, durog-durog âyung tummy, âyung tiyan. At itoây nakaligtas at nabuhay. Pina-hospital ko pa siya. Marami po akong kinukupkop ngayon na mga biktima nila at pinatay na âyung kamag-anak. RS: So sinasabi niyo, magkakaibigan kayo dati, pero dahil sa mga nasaksihan niyoâ EM: Ayun, tumiwalag po ako sa kanila. RS: Tumiwalag ho kayo sa kanila. Ito hong rido, kung baga, accepted na, no? O nasa kultura na? Most particularly sa Maguindanao. Talaga ho bang may rido sa pagitan ng Mangudadatu at ang mga Ampatuan? EM: Wala kaming rido. Wala kaming rido. Dahil hindi kami nag-aaway ng mga family-family. Dahil lahat po kami, nakapag-aral halos na pamilya. RS: Sa Mangudadatu side? EM: Sa Mangudadatu side. RS: Ang sinasabi niyo ho, never ho kayong nag-engage sa mga ganiyang aktibidad? EM: Oo. Hindi kami (nag-engage). Ang batas ang aming pinapairal. RS: Okay. Back in 2001, sa records ho, mayroon din ho kayong mga kasong isinampa sa iniyo? EM: Mayroon mga kasong isinasampa sa akin noon. âYung mga vigilantes kasi, ayaw nila ng mga drugs, no? Na kung may namamatay man doon sa aming lugar, mga drug addict at drug pushers âyun. Now ang sinasabi (nila), ako daw ang nagpapapatay dahil ako ang alkalde noon. At ang katotohanan doon, hindi ako pwedeng pumatay ng tao. Itâs the vigilantes who are doing that kind of (thing). RS: Hindi niyo rin ho inuutos? EM: Hindi ko rin inuutos. Mahalaga ang buhay sa akin. RS: Sa Sultan Kudarat, kayo daw ho ang-- ang Mangudadatus (daw) ang Ampatuans sa Sultan Kudarat? EM: Alam mo, maâam, ang Sultan Kudarat province, ano? Ninety-five percent of the population are Christian brothers. So paano kami magiging politicians diyan, leaders diyan, kung⦠alam mo naman, (ang mga) Christians, napaka-ano diba? So bakit Mangudadatu pa rin ang nag-lelead doon? Maganda âyung serbisyo namin. RS: Satisfied ho ba kayo sa itinatakbo ng kaso? EM: Maâam, masasabi ko lang na satisfied ako kapag nakita ko âyung hustisiyang naibigay sa amin. RS: At sa puntong ito, isang taon matapos ngang mangyari âyun, sa tingin niyo mabilis ang paggulong ng kaso? O talagang normal na ho ito sa Pilipinas, âyung ganitong pag usad ng kaso? EM: Normal na ito, maâam. Pero aking hinihiling kay Presidente Aquino o PNoy at kay Justice Secretary, pati na po doon sa Suprema Korte, na sana bigyan ng special court itong Maguindanao Massacre. Kung baga, tanggalan ng ibang burden, (ng) mga assignments, itong si Judge Jocelyn Reyes, ano? Upang magkaroon tayo ng mabilisang usad. Tulad ng nangyaring Vizconde Massacre. Binigyan siya ng special court, no? So napabilis po âyung usad. RS: Kahit kayo ang gobernador ngayon ng Maguindanao, ramdam niyo pa rin ho ba na may kapit pa rin ang mga Ampatuan doon sa inyong lugar? EM: Doon sa naiwan nilang splinters, no? Kung baga itong remnants nila. Napakadami pa diyan--âyung apo, âyung pamangkin na nahalal din bilang isang alkalde. At âyung kanilang mga direct relatives na naghahawak ng baril. More than 600 armed men eh nandiyan pa rin po. Kaya ako ay nananawagan din na sana paigtingin ang seguridad. At kung totoong ginagawa ito, hahanapin na po sila. Kasi nandiyan lang din âyan sa lugar na âyan. RS: So you still fear for your life? EM: Mayroong fear talaga. RS: Marami pa rin hong death threats? EM: Marami po. Hindi po nawawala âyan. RS: In the form of text messages, o talaga mismong actual na death threats? EM: Alam mo, may mga feelers din po ako. Kasi siyempre, nasa gobiyerno tayo. At sinasabi nila, âGov, mag-ingat ka. Kasi may mga silensyong gumagala ngayon at pwedeng i-assassinate ka." At noong nakaraan nga, doon sa korte, noong nagkaroon kami ng hearing, ay binantaan din ako ni Unsay na susunod nga ako. RS: Paano niya ho ginawa yun? EM: Dinuro-duro niya ako niya ako doon sa loob. RS: Nagkaharap ho kayo? EM: Oo, nagkaharap. Medyo malayu-layo. Siguro mga six meters away from me. And I even told him that, âBakit ang kaya mo lang patayin âyung mga babae? Walang kaalam-alam doon sa ano, at walang kasalanan." Sabi niya, âIkaw ang susunod." RS: Wow. How did you feel that time? EM: Siyempre, ako naman, patay na âyung asawa ko, pati âyung mga mahal ko sa buhay. Eh, siyempre, sino ba namang tao? I am 100-percent human being and normally magrereact talaga ako doon. RS: Nagamit lang daw ho itong Maguindanao Massacre, lalo na si Datu Unsay Mayor Andal Ampatuan Jr., para umusad itong political career ninyo sa Maguindanao? EM: Maâam, matagal na po kaming politicians. Matagal na po kaming leader. Hindi namin pinapangarap na patayin âyung aming pamilya upang magkaroon ako ng sikat na pangalan at aangat, uusad ang aking political career, no? Hindi po. Ang pangarap ko po, mag-serbisyo lang sa publiko. Ipakita po ang totoo. RS: Kung kayo ho ang magbibigay ng parusa sa mga Ampatuan, ano ho dapat? EM: Kung sana ibalik ang lethal injection. âYung pinaka, talagang malalim na parusa sa kanila. RS: Sa tingin niyo ho, walang kapatawaran âyungâ EM: Walang kapatawaran para sa akin. RS: Ano ho ang plano niyo ngayon? Sinasabi niyo kanina, parang iba ang set up ng pulitika ng Maguindanao. Hanggang ngayon, halong Ampatuan, Mangudadatu, mga allies niyo. Paano ngayon uusad ang Maguindanao kung ganiyan? EM: Alam mo, Maâam, âyung ibang Ampatuans, dahil umaano na din sila sa akin. âYung kapatid ni Andal Ampatuan, âyung dalawang kapatid niya, board members, no? At âyung mga pamangkin niya. Sila naman ay walang kasalanan at hindi sila kasama sa pag patay sa aking pamilya. Hindi naman lahat ng Ampatuan eh masama, eh. RS: Wala ho bang kampihan yan? Siyempre kama-kamag-anak, pami-pamilya? EM: âYun ang lagi kong ine-emphasize sa kanila. Sabi ko, itong ating pang-gobiyerno ngayon, kumbaga, nakawala tayo sa hawla at mga mahipit na kuko ng agila. Patakbuhin natin itong ating pang gobiyerno (nang) banayad at maaliwalas, upang sa ganoon, makita po ng buong Pilipinas, ng buong mundo, na tayong mga Maguindanaoan, mga Pilipinong Muslims, marunong din magpatakbo. RS: Gov, pag sinabi niyong âkuko ng agila," sino ba âtong mga agila? EM: Of course, Ampatuan âyan. RS: Dan you be more particular? Kasi sinasabi niyo, may mga Ampatuan na okay naman. So sinu-sino ho ito? Can you be more particular? EM: âYung sa kuko ng agila? Itong si Andal Ampatuan, Sr., si Unsay Ampatuan, and the rest of the brothers. And of course, âyung ibang kamag-anak din na direct. Mga pinsang-buo. Pero âyung mga nasa position ngayon na mga board members, tulad ng kapatid ni Andal Ampatuan (na) si Shariff Ampatuan, (at) âyung pamangkin niya si Yassir Ampatuan-- hindi naman sila salungat doon sa pang gobiyerno. Gusto pa nga nila ma-preso na talaga itong kapatid (nila) dahil sobra-sobra na ang ginagawa. RS: May mga nadaanan ho kayo na ginawa ng mga Ampatuan, na talagang nasaksihan niyo mismo, at ito âyung mga naging mitsa para magsalita ho kayo. Can you give us a few instances ho, o âyung mga nakita niyo na talagang hindi ho masisikmura ng taong bayan? EM: âYung pag-massacre nila doon kay Datu Itao. Sampu sila. Ang nakaligtas doon, dalawa. Kinuha ko si Harold, itong kapatid ni Datu Itao, at gagawin ko sanang state witness noon. August 8, 2008 o 8-8-8--iyon ang pinakahuling, talagang karumal-dumal din na ginawa. At minassacre nila ito. Inutos ng matanda, at pati nitong magkapatid na si Zaldy Ampatuan at si Unsay, na i-massacre dahil sumosobra na ang ginawa. Walang pahintulot kung mag-harvest ng kanilang palay, mga agri-products, so minassacre nila. Nakaligtas lang âyung dalawa. Pati âyung bata, doon namatay, twelve-years-old. RS: So base ho âyan sa mga naging salaysay noong mga naging biktima o kamag-anak ng mga biktima? O mismong nasaksihan o narinig niyo? EM: Nandoon ako sa Shariff Aguak noon. At noong ino-order nila ito, sinasabihan ko din si Unsay na wag namang ganoon. RS: Pero hindi ho talagaâ EM: Hindi, kasi siyempre, baka isali pa ako. RS: Ano hong plano niyo ngayon sa mga nakaw na yaman ng mga Ampatuan? EM: âYun nga, gusto ko ring magkaroon ⦠Kung baga, ito aking hinihiling sa gobiyerno din, na magkaroon ng imbestigasyon doon sa kanilang yamang hindi naman sa kanila, at ibalik na ito sa taong bayan. At âyung plano ko talaga doon sa malalaking mansyon nila, lalong-lalo na doon sa Davaoâna nagkakahalaga ng P380 million, na pwedeng takbuhan ng 10-wheeler truck âyung loobâsana, kung makuha man ng gobiyerno, patakbuhin ito. Para ang proceeds, hati na langâpupunta sa Maguindanao para scholar, sa mga estudiyante. RS: Sa tingin niyo ho ba, naging ganito ang mga Ampatuan dahil spoiled ho sila ng gobiyernong Pilipinas? EM: Puwede ko ring sabihing na-spoiled dahil hindi man lang sinasawata âyung mga gawain nila noon na alam din naman ng nakakarami. RS: Nino? EM: Ah, hindi ko alam kung sinong nakaraang administrasyon. RS: Sino pa bang nakaraan? Si Pangulong Gloria Arroyo? EM: Wala naman sigurong (ibang) napalitan ni PNoy kundi âyung nakaraan. Hindi ko naman sinasabi (na) na-tolerate directly, pero dapat kung malalaman ng ating gobiyerno, sawatahin naman. RS: So, ito hong mga yaman, âyung kapangyarihan na naibigay sa kanila--may kinalaman na rin ho ito doon sa naganap na eleksyon noong 2004, na sinasabi nilang nagkaroon ng dayaan? EM: Alam mo, talamak ang dayaan diyan sa amin noong hindi pa automated, no? Puwedeng tapusin three days before ang eleksyon ang eleksyon doon sa amin, tatapusin three days before election, eh. Kung baga, walang eleksyon, kundi selection. Kung sinong choice ni Andal Ampatuan Sr. at ng anak, siyang magiging alkalde o bise gobernador o boar dmember o anu man diyan. RS: So âyung hinawakan na kapangyarihan ng mga Ampatuan, utang na loob âyun sa ginawa nila? EM: Utang na loob. RS: Para kay dating Pangulong Arroyo? EM: Parang ganoon. RS: Kumusta ho ang rerlasyon niyo kay Congresswoman Arroyo, dating Pangulong Gloria Arroyo? Tumakbo ho kayo sa ilalim ng Lakas-Kampi noong panahon ng eleksyon? EM: Wala kaming communication maliban lang noong akoây pinatawag sa Malacañang, before the election noong August 11, na hindi ako patatakbuhin. âYun ang hinihiling ni Ampatuan, na hindi ako patatakbuhin, at hindi ako umoo. RS: Pinatawag ho kayo ni dating Pangulong Arroyo? EM: Oo, noong August 11. RS: Noong araw hong iyon, parang indirectly, she was saying na, âHuwag ka nang tumakbo?" EM: Hindi naman siya nagsabi. Si Ampatuan mismo ang nagsasalita na hindi na ako tatakbo bilang isang gobernador. RS: Bakit ho siya ang naging mensahero para doon sa mensaheng yun? EM: Alam mo, si Andal Ampatuan kasi, pagdating sa ganiyan, walang hiya âyan, eh. Kasi walang pinag-aralan. Grade one lang, eh. RS: Sa tingin niyo ho ba, luhod hoâ EM: Ang administrasyon? RS: Yes, ang administrasyon. Luhod ho ba ang administrasyon dito sa (mga) Ampatuan? EM: Alam mo kasi, noong 2004, eh, alam niyo naman kung anong nangyari kay FPJ. âDi ba? At alam din ng buong Pilipinas na malakas ang dayaan sa amin. Lahat nga nagsasabing (kami ang) cheating capital of the Philippines. Nakakahiya âyun. Akoây pasalamat din dahil naging automated âyung ating eleksyon ngayon. RS: So noong nangyari ho âyung Maguindanao massacre, umasa pa ba kayong uusad siya ng mabilis, matapos hong mangyari âyun under the Arroyo administration? EM: Alam mo, frankly speaking, hindi ako umaasa. Umaasa ako (sa) kung sinong mananalo na presidente. Dahil noong mga panahon na âyun, itong dumaan na eleksyon, ay kung baga, nowhere to go ako, eh. Masasabi kong ganoon. Dahil may takot po kaming pamilya na pagka-umalis kami doon sa ganoon, eh, baka mamaya, kami ang iipitin, diba? Alam mo naman, minsan dito sa Pilipinas, dito kasiâpasensiya lang po kung masabi ko âtoâminsan kung hindi ka kakampi, lalo kang dinidiin, inaapak-apakan, kahit na tama âyung ginagawa mo. RS: You never had a good relationship with the former president? EM: Maganda âyung relasyon namin noon, noong akoây bukal pa ng aming probinsiya. Sinasamahan ko pa si former President Gloria Macapagal-Arroyo sa kaniyang pangangampaniya. At saka kumare ng nanay ko âyan. RS: Paano ho nasira? EM: Siguro doon sa kanilang mingling with the Ampatuans. Kung baga, na-develop âyung kanilang samahan. Araw-araw sila ang may contact. Kung baga, âyung gap sa komunikasyon ng aming pamilya ay hindi naman anoâkung baga, minsan lang nagtatawagan si Mommy at si Presidente. RS: So sa ilalim ho ng Ampatuan pa no, noong namumuno ho (sila) dito sa Maguindanao, ibig-sabihin ho, parang may sarili silang republika? Nirespeto na âyun ng nakaraang administrasyon? Na âHands off kami. Bahala kayo sa gagawin niyo diyan." Ganoon po ba? EM: Oo, parang may sarili silang republika. Alam mo, Maâam, hindi po magkakaroon ng gulo sa Maguindanao kung walang Ampatuan. Alam mo, âyung away noon ng MILF (Moro Islamic Liberation Front) at ng sobrang away sa military, ang nangunguna po dito, ang nagpapa-ignite dito ang mga Ampatuan, eh. Kasi âyung mga lupa na ninanakaw nila, gina-grab nila from the civilians. By force âyun, eh. So walang alternative ngayon ang civilians kundi pumanig na lang, pumasok sa MILF group. RS: Pero, Gov, matagal na nga ho kayo sa pulitika, noh? Nagkaroon na ng, of course, Arroyo, Erap. Nagkaroon ng Ramos, Aquino administration. Hindi niyo ho naramdaman âyung takot noong mga panahong âyun, until dumating ho itong Arroyo administration? Ganoon ho ba? Dahil âyun ang nagbigay ng ganitong klaseng kapangyarihan sa mga Ampatuan? EM: Hindi ko naramdaman. Ang akin lang, wala akong fear noon. Siyempre, radical student ako, eh. Nasa Davao ako noon. Nag-aaral, eh. Lagi akong nakikibaka noong panahon ni Marcos. RS: So naging bukas lang ho âyung isip niyo talaga na nai-spoil itong mga Ampatuan itong nakaraang administrasyon? EM: Itong nakaraang (administration). Kaya sabi ko, dapat naman hindi bine-baby ang bawat politician. Dapat tinitingnan ng maayos ito at tututukan bawat isa ng buong Pilipinas. RS: Ngayon ho bagong administrasyon, sa tingin niyo ho, naputol na ho âyung pangil nitong Ampatuan? EM: Naputol na din. Kasi yun na nga laging sinasabi ni PNoy na bigyan ng pansin itong Maguindanao Massacre dahil kahiya-hiya itong nangyari sa atin. Ito âyung pinaka-darkest moment ng Pilipinas, ang pinaka-madaming namatay na journalist katulad niyo. RS: Correct. Kumusta na ho ang relasyon niyo kay pangulong Noynoy? EM: Okay naman. RS: Hands on ho ba siya dito sa kasong ito? I mean, nakiki-update ho siya? EM: Minsan noong nagkita kami sa Malacañang. Pumunta ako sa Malacañang. Kakausapin ko sana siya tungkol dito sa ARMM Region elections. Sabi niya, âHuwag muna nating pag-usapan âyan. Maguindanao massacre ang pag-usapan natin." So, doon pa lang, napuna ko na rin na talagang binibigyan niya ng pansin. RS: So, from kawalan ng pag-asa noong Arroyo administration, ngayon ho? EM: Ako ay kampante kay PNoy at mabait siya. Totoong tao. Hindi sa binobola ko siya, dahil wala akong makukuha kung bobolahin ko siya. Hindi rin ako magiging presidente kung bobolahin ko siya. Hindi rin ako yayaman kung bobolahin ko siya. Totoong tao. RS: Gov, tanungin ko lang ho. If you donât mind, ilan ho ang baril niyo? EM: Baril namin? Ako may baril ako na may PTC at may lisensiya. RS: Ilan ho? EM: Mayroon akong may lisensiya na apat yata o lima. Kasi nagsho-shooting ako. Lahat kaming magkakapatid, miyembro kami ng shootersâ association. RS: Illegal possession of firearms-- EM: Illegal possession of firearms? RS: Oo, may mga naisampang kaso noon. EM: Sa amin? RS: Oho. Mayroon ho ba? EM: Noong kami ay pina-atake ni Ampatuan, noong narinig na nila na tatakbo talaga akoât sasalungat sa kanila noong 2009 June 19, inatake nila itong isang munisipyo kung saan ay aking kapatid ang alkalde. Doon sa Pandag municipality. âYung kanilang mga tao, nakunan ng baril. At âyun ay isinampa laban sa amin. Actually, hindi âyun sa amin. Sa kanila âyung baril. At isa âyun sa mga ninakaw nila. At âyung sinunog nilang headquarters, âyung supply ng pulis na 308 firearms ba âyun? Kaya pinapalabas nila na illegal possession of firearms against sa amin, na hindi pinansin ng CIDG noon ang aming report, ang aming local na pulis, dahil gumawa sila ng kanilang sariling investigation. Kaya itong si Col. Atanacio ng CIDG, medyo iba ang patakbo niya noon, eh. Kaya nagtaka din ako, bakit siya na-assign ngayon ng legal division ng CIDG? Dapat diyan, wini-weigh âyung mga capability ng mga tao. RS: Private armies. Mayroon ho ba kayong private armies? EM: Private armies? Mayroon kaming CAFGU. âYun na nga-- RS: Na legal siyempre? EM: Legal âyun. Kung baga, multiplier âyan ng military. Tumutulong âyan. Pero hindi namin ginagamit na (private army). Ginagamit po ng bayan para sa seguridad. RS: Laban sa mga rebelde din ho? EM: Rebelde, at saka sa mga lawless. RS: Nakakasiguro ho ba kayo na nasa panig niyo rin itong mga military (at) police na mga naka-assign sa Maguindanao? Eh, noong nangyari âyung massacre noong isang taonâmay mga lumutang na pangalan ng mga pulis at mga military. Na binalewala lang âyung sumbong niyo po involved pa sa nangyaring massacre? EM: Sa ngayon kasi, ibinalik âyung mga pulis na kung saan eh⦠Dapat âyun na nga isinangguni ko rin kay Sec. Robredo, na dapat hindi pabalikin âyung mga sangkot diyan na mga pulis. Kasi marami pa po ang hindi pa nakasuhan diyan na mga pulis. RS: So, gaano ho kayo katiwala na âyung mga nasa paligid niyong tao, eh, kaisa niyo sa hangarin niyong mapaganda ang imahe ng Magundanao? EM: Ang akin naman, pursigido kong i-deliver âyung services para po sa tao. Mas madami po akong kakampi ngayon kaysa âyung hindi ko kakampi. RS: How do you convince tourists, Filipinos to go to Maguindanao, kung medyo ganito ho ang naging imahe? May massacre, tapos ngayon rape, âyung kaso ni Florence. Would you still encourage tourists to go there at this moment? EM: âYun na ngang sinasabi ko, no? Sinisikap po namin mawala po kami doon sa bilang ng mga âyun eh. Ipakita po namin na ang Pilipino Muslims ay may kakayahan din. At sana po itoây tugunan ng ating Panginoon, na sana po magkaroon ng peace ang Maguindanao. Amin pong isusulong ito. RS: Kumustahin ko lang po angâI hope you donât mindâyour love life? EM: (laughs) RS: Sabi niyo naka-move on na kayo. Kasama ba doon ang love life? EM: Alam mo, busy ako ngayon sa aking pag-gobiyerno. RS: Pero bukas pa rin para umibig ng ibang tao? EM: Tao ako. RS: Kasi may nababalitaan ako, eh. EM: Tao naman. Ikaw, ganoon din. Tao ka rin, diba? So we are bound to love one another. RS: Can I ask--are you in love? Without naming names. EM: In love? RS: Are you in love with someone right now? Without naming names po, Gov. Thereâs someone? EM: Love ko âyung mga tao. RS: But there is someone special? EM: Ah, that I donât know. RS: (laughing) Ang hirap namang pigain. EM: (laughing) RS: Ano lang ho, may isang espesyal? EM: Alam mo, âyung puso tumitibok lagi. Kahit na ikaw, ganoon din. RS: So may tinitibukan ngayon? EM: Ikaw din, ganoon din. RS: Oho. Ako, oo. Aamin ako. Kayo, Gov? EM: Hindi mo maalis-alis yun sa isang tao. RS: So mayroon? EM: Lagi âyun sa tao. RS: Para naman kayong si PNoy! Sorry, Gov. Gov, ngayong kayo ho ang nanalong gobernador, bagong gobernador ng Maguindanao, sa tingin niyo ho ba, âyung pamumuno niyo na ang solusyon sa karahasan sa Maguindanao? EM: Alam mo, doon sa ipinapatupad kong batas at proyekto, ang tingin ko, opo. RS: Gaano kayaman ho ba si Governor Mangudadatu? EM: Hindi ako mayaman. Napakayaman ko sa kaibigan. RS: Sa pag-ibig? (laughing) EM: (laughing) Ang puso ko talagang mayaman. RS: Pero transparent ho kayo sa yaman niyo? Statements of-- SALN (statement of assets and liabilities), ganyan? EM: Opo. Kahit na tignan, transparent ako. RS: Hindi papantay sa yaman ng mga Ampatuan? EM: Hindi. RS: Ang mga Ampatuan daw may mga artillery pa. EM: Oo nga. Madami silang (artillery). May 60 mm, may 51 ⦠ang daming mga baril. RS: Nasan na ho âyun ngayon? EM: Nagtatago within Maguindanao. Kaya nga takot ako, eh. Hindi sa ano, dahil kalaban ko sila Baka pag hindi mahuli-huli itong mga taong ito na may mga kaso, dahil wala na po silang mga sources, ano? Ang posibleng mangyari diyan, may kidnap. RS: So marami pa ring sympathizers talaga? EM: Marami. Kidnap, carnap, (unintelligible). Magkakaroon ng ganoon pagka hindi ginawang i-apprehend ang mga taong ito. Bandits ang dating nito, eh. RS: Gov, may mga ilang spekulasyon na nagamit itong Maguindanao Massacre. Na kayo mismo ang gumamit dito sa event na ito to advance your political career? At talagang tiniming niyo âyung pagkakataon na nandoon âyung mga media para sila ang, kung baga, ang madamay at maging malaking gulo nga itong Maguindanao massacre? EM: Hindi naman siguro, maâam, ano? Unang-una, âyung mga media po ang nag-voluntary pumunta doon. Sabi nila big event âyung mangyayari dahil walang sumalungat sa Ampatuans sa nakaraang ilang taon. Ngayon, sabi nila, may naglakas loob na lalaban sa kanila. So hindi ko po sila ginamit na human shields tulad noong sinabi ni Sonny Fernandez at ni Harry Roque. Mali po âyun. Asawa ko mismo nandoon. Pinakmamahal ko sa buhay âyung asawa ko. RS: Kasi parang nagkaroon din ho ng spekulasyon na kayo pa ang nag set up? EM: Mahirap din po. Hindi ko kaya âyun. Nandoon âyung kapatid kong dalawa, âyung bunso naming buntis. And âyung more than 20 na malapit po sa akin--ang mga aunties ko, pinsan ko, nandoon po. âYung 25 na âyun, malalapit po sa akin. And including those medias who are involved in that massacre and my two lawyers were very close to me. Hindi po mapapantayan. RS: Ano hong klaseng pagganti ang gagawin ninyo laban sa mga Ampatuan? Sumagi ho ba sa isip niyo na gantihan sila? EM: Alam mo, Maâam, being as human being, hindi po mawawala. Pagsisinungalingan po ang taong hindi makapag-isip ng masama. Pero may batas po tayo. And with my prayers, nawawala âyun, dahil sa aking pananampalataya. At aking pinapatupad âyun. Aking hinihiling sa Panginoon, hinihiling ko po sa gobiyerno natin (na) ipatupad nila âyung batas. RS: So hindi ho mata sa mata, ngipin sa ngipin? EM: Ay ayoko ng ganoon. Mahal ko ang buhay ng bawat isang tao. RS: Final words, Gov. What do you want to say po sa inyong mga kababayan sa Maguindanao? EM: Ang aking mensahe sa aking mga kababayan: kapit-bisig po nating ituloy at ipatakbo ang aming magandang hangarin upang magkaroon naman kami ng magandang pangalan, mawala po doon sa mga sinasabing masasama ang mga Filipino Muslim sa bandang Southern Mindanao. At ipakita po namin ang pagkakaisa upang itaguyod ang maganda pang gobiyerno namin. - GMANews.TV MAGUINDANAO MASSACRE ANNIVERSARY SPECIAL: